Islam en de uitvaart – Veelgestelde vragen | FAQ

De Profeet (vrede zij met hem) en zijn metgezellen (moge Allah weltevreden zijn met hen allen) hebben uitgelegd dat het dodengebed als volgt verricht dient te worden:
1. Allereerst begin je met de Takbier (het zeggen van “Allaahoe akbar”), waarna men toevlucht zoekt bij Allah tegen de vervloekte satan. Vervolgens zegt men “Bismillah-irrahmaan irrahiem” en reciteert men soerat al-Faatihah gevolgd door een kleine soerah of een aantal verzen.

2. Voorts verricht men voor de tweede maal de takbier en vraagt men zegeningen voor de Profeet (vrede zij met hem) zoals dat ook gedaan wordt aan het eind van het gebed.

3. Na de derde takbier verricht men, naar eigen keus, een smeekgebed voor de overledene. Er zijn profetische smeekbedes die men ook kan zeggen (klik hier). 

4. Nadat men de vierde takbier heeft verricht kan men dua doen voor alle moslims om vervolgens af te sluiten met één Tasliem naar rechts, zeggende “Assalaamoe alaykoem wa rahmatoe-llaah.”.

*Volgens geleerden van de Maliki wetschool dien je na elke takbier een dua te verrichten.

Op de volgende pagina hebben wij een video waarin toegelicht wordt hoe het Djanazah gebed verricht wordt – klik hier.

Wanneer men iemand wil condoleren met zijn of haar verlies, kan men dat doen door het zeggen van o.a. twee profetische uitspraken en smeekbedes:

1. A’dhamallahu Adjrak (korte versie), wa ah’sana a’zaa ak wa ghafara li mayyitik
   (moge Allah jouw beloning vergroten, de rouwperiode vergemakkelijken en de overledene vergeven)
2. Inna lillahi maa agada, wa lahoe maa a’taa, wa koelloe shay’in ‘indahoe bi adjalin moesamma faltasbir waltah’tasib.
   (Waarlijk, aan Allah behoort wat van Hem is en hetgeen wat Hij geeft is van Hem en Hij heeft voor alles een tijd bepaald. Wees geduldig en vertrouw op Allah)

Omdat de nabestaanden aan het rouwen zijn, is het van de Soennah om voedsel en eten te brengen naar de familie in rouw. De nabestaanden zijn op dat moment in rouw en door het brengen van eten, verlicht je voor hen de last om tijdens de rouw nog bezig te zijn met het bereiden van maaltijden voor de gasten die hen komen condoleren i.p.v. het rouwen.

In een hadith zei de Profeet (vzmh): Abdullah ibn Ja’far zei: “Toen het nieuws van de dood van Ja’far (neef van de Profeet – moge Allah tevreden met hem zijn) tot hem kwam zei de Profeet: “Bereid wat eten voor de familie van Ja’far, voorwaar wat hen is overkomen zal hen bezighouden“. (Al-Tirmidhi – 988 | Hadith Hasan)

Korte antwoord:
Binnen de islam bestaat er meningsverschil onder de islamitische geleerden aangaande het vraagstuk of vrouwen een begrafenisstoet of begrafenis mogen bijwonen. De meerderheid geeft aan dat het niet haram (verboden) is voor vrouwen om een begrafenis (Djanazah) bij te wonen, maar oordelen dat het afgeraden is. Een minderheid staat het toe onder bepaalde voorwaarden. Hieronder tref je een samenvatting aan met meer details over de verschillende standpunten:

Uitgebreidere antwoord:
De vier wetscholen en overige geleerden hebben de volgende standpunten omtrent dit onderwerp:

• Maliki Madhab (meest toelatend):
  • Imam Malik zegt dat het toegestaan is en niet is afgeraden voor een oudere vrouw om de begravenis bij te wonen. Wat betreft een jonge vrouw, die mag onder de voorwaarden dat zij gepast en bedekt gekleed is en dat haar aanwezigheid geen verleiding veroorzaakt (Fiqh al-Sunnah, vol.4, p.59 | De Begrafenisrituelen in de Islam, 2007, p.103).
    In een andere uitspraak zegt Imam Malik over jonge vrouwen: Het is toegestaan ​​voor vrouwen om met de begrafenis mee te gaan, en hij zei: “Het is prima voor een jonge vrouw om de begrafenis van haar zoon, vader, echtgenoot en broer te volgen.” (Mukhtasar Khalil (2005), Khalil ibn Ishaaq al-Maliki, vol.1, p.51; Al-Mudawwanah: 1/188)
  • Imam al-Qurtubi zei: De expliciete hadith van Oem ‘Atiyyah laat duidelijk zien dat het alleen afgeraden is en niet haram en dit is de mening van de meerderheid van onze geleerden (hadith: Oem ‘Atiyyah leverde over: Wij (vrouwen) werden ervan weerhouden om een begrafenisstoet (Djanazah) bij te wonen, maar dit werd niet afgedwongen bij ons. – Al-Boekhari en Moeslim – Riyad as-Salihin 931)
  • Al-Sawiy zegt in zijn Al-Hashiyatu al-Sawiy: Het is toegestaan voor een oudere vrouw om zonder enige voorwaarde een Djanazah bij te wonen en het is toegestaan voor een jonge dame mits zij gepast gekleed is (islamitische kledingsvoorschriften) en het een Djanazah betreft van een dichtbije familielid.

• Hanafi Madhab (meest strikt op dit onderwerp):
  • Volgens de Hanafi wetschool is het niet verboden (niet haram), maar streng afgeraden en net niet verboden (Makroeh Tahrimi). Onder andere Imam Ibn ‘Abideen schrijft in zijn Radd al-Muhtar dat het streng afgeraden is. Nadat de begrafenis klaar en voorbij is, is het toegestaan voor de vrouwen om naar het graf op de begraafplaats te gaan met inachtneming van de islamitische richtlijnen (zoals gepaste klederdracht, geen vermenging van mannen en vrouwen, niet weeklagen en etc.).
    
    
• Shaafi’i en Hanbali Madhab:
  • Beide wetscholen volgen de standpunt dat het niet haram is en ook niet toegestaan is, maar dat het afgeraden is (Makroeh).
  • Imam al-Nawawi geeft aan in zijn Al-Madjmoe’ dat het afgeraden is voor een vrouw om de Djanazah bij te wonen en dat de meerderheid van de geleerden deze mening volgt. De (Shaafi’i) geleerde Ibn al-Mundhir zegt dat dit ook de positie is van o.a. Ibn Mas’oed, Ibn ‘Omar, Abu Umamah, ‘Aisha, Masruq, Hassan al-Basri, Al-Nakh’i, Imam Ahmed ibn Hanbal, Ishaq ibn Rahwayh, Sofyan al-Thawri, Al-Awza’i, etc (Allah’s tevredenheid zij met hen) (Bron: o.a. Fiqh al-Sunnah, vol.4, p.59-60 | De Begrafenisrituelen in de Islam, 2007, p.102).
    
    
• Ibn Hazm:
  • Volgens de geleerde Ibn Hazm is het toegestaan voor vrouwen om de Djanazah bij te wonen. Hij zegt: “Wij raden het vrouwen niet af noch weerhouden wij hen ervan om het te doen. Van de ahadith die overleverd zijn, is er geen authentieke (sahieh) hadith over dit onderwerp. Ze zijn Mursal (niet te herleiden naar een Sahabi in de keten) of Madjhul (onbekende overleveraar) en zoiets kan niet als argument gebruikt worden“.
    Over de hadith van Oem ‘Atiyyah zegt hij dat al is het een correcte hadith, dan bewijst het alsnog geen verbod behalve dat het afgeraden is. Het tegenovergestelde is wel waar als we de hadith in acht nemen die door Abu Hurairah is overgeleverd dat de Profeet (vrede zij met hem) een begrafenis bijwoonde. ‘Omar zag een vrouw en schreeuwde tegen haar, maar de Profeet (vzmh) zei: “Laat haar met rust, O ‘Omar, want het oog huilt en het hart is getroffen, en het verlies is recentelijk.” (Ibn Madjah, boek 6, hadith 155 – Da’if). In een correcte hadith zegt Ibn Abbas dat hij het niet beschouwde als een afgeraden daad (Fiqh al-Sunnah, vol.4, p.59-60).

*Alle wetscholen geven aan dat het verboden is om te weeklagen (weeklagen is een buitensporige vorm van rouwklagen zoals iemand die zijn kleren scheurt uit extreem verdriet, zichzelf pijnigt, de indruk wekt dat hij het niet accepteert en bepaalde uitspraken van ongeloof doet.).

Voorbereidingen treffen voor je dood
Allereerst dient met zich voor te bereiden voor zijn of haar dood middels goede daden. Hier is geen meningsverschil over. Wat betreft fysieke voorbereidingen voor jouw dood zoals het aanschaffen van een Kafan of een graf reserveren, daarover zeggen de meeste geleerden dat dit toegestaan is.

Kafan kopen terwijl je nog leeft
Op basis van onderstaande hadith zegt de geleerde imam Ibn Hajjar al-Asqalani; ‘…toen de persoon die de kledingstuk van de Profeet (vzmh) wou hebben uitlegde aan de Sahaba waarom hij dat deed, de Sahaba het vanwege deze reden niet afkeurden. Dit bewijst dat het toegestaan is voor een persoon om de dingen te regelen die hij nodig heeft na zijn dood zoals een Kafan of een graf‘. Ibn Hajjar citeert ook de geleerde Ibn Battal dat het toegestaan is om zaken te regelen voordat het nodig is. Verder zegt Ibn Hajjar ook dat sommige rechtschapen mensen inderdaad hun graven al gegraven hadden en voorbereid hadden terwijl ze nog leefden (en zij hiermee stil stonden bij de dood) (Fiqh al-Sunnah, vol.4, p.24).

Hadith
In een hadith in Al-Boekhari staat vermeldt: “Sahl ibn Sa’d heeft overgeleverd; Een vrouw bracht een geweven stuk stof naar de Boodschapper van Allah (vrede zij met hem) en zei tegen hem: “Ik heb dit laken met mijn eigen handen geweven zodat u het kunt dragen.” Hij accepteerde het omdat hij het nodig had. Later kwam hij naar buiten en droeg het als onderkleding. Iemand zei: “Hoe mooi is dat! Geef het alstublieft aan mij.” De Boodschapper van Allah (vrede zij met hem) zei: “Goed.” Hij bleef enige tijd bij ons, ging toen terug, vouwde het op en stuurde het naar de man. De mensen zeiden (tegen die man): “Dat was niet netjes. De Boodschapper van Allah (vrede zij met hem) droeg het en had het nodig, en jij vroeg erom, terwijl je heel goed weet dat hij (vrede zij met hem) nooit een verzoek weigert.” Hij zei: “Ik zweer bij Allah dat ik het niet vroeg om te dragen. Ik vroeg het hem zodat het mijn Kafan (lijkwade) zou kunnen zijn.” Sahl (de overleveraar van deze hadith) zei: En inderdaad werd het als zijn Kafan gebruikt.” (Sahieh al-Boekhari, 1277 | Riyad al-Salihien, 566)

Graf reserveren terwijl je leeft
De Profeet (vzmh) heeft zelf de moslims niet opgedragen om dit te doen. Vele grote geleerden staan dit wel toe waarbij een enkeling aangeven dat het afgeraden is omdat je niet weet waar je zult komen te sterven. Imam Ahmed heeft gezegd: “Er is niets mis met een man die de plek van zijn graf koopt en in zijn testament instrueert dat hij daar begraven wil worden. ‘Oethman ibn Affan deed dat, evenals ‘Aa’ishah en ‘Omar ibn Abd al-‘Azeez (moge Allah tevreden zijn met hen allen).” (Bron: Ibn Qudamah, Al-Mughni vol.2 (1968), p.381 | Fiqh al-Sunnah, vol.4, p.25)

Ook Ibn Hajjar al-Asqalani (Shaafi’i wetschool) en Ibn Abidin (Hanafi wetschool) geven aan dat dit toegestaan is. Geleerden geven aan dat het aangeraden is om niet apart, maar samen met de moslims op een moslimbegraafplaats begraven te worden zodat men profiteert van de smeekbedes (dua) die de bezoekende moslims doen bij de begraafplaats (Radd al-Muhtar, Ibn Abidin, vol.2, p.244 | Fiqh al-Sunnah, vol.4, p.24).

In de Islam dient men een overleden moslim zo snel als mogelijk te begraven. De Profeet (vrede zij met hem) zei: “Haast je met het dode lichaam, want als het deugdzaam was, stuur je het naar voorspoed; en als dat niet het geval was, dan stel je iets kwaads uit boven jezelf.” (Sahieh al-Boekhari 1315).

De Profeet (vrede zij met hem) zei in een andere hadith: “Wanneer een begrafenis gereed is en de mannen de overledene op hun nekken (schouders) dragen, als hij vroom was, zal hij zeggen, ‘Breng me snel naar voren’, en als hij niet vroom was, zal hij zeggen, ‘Wee mij, waar brengen ze me naartoe?’ En zijn stem wordt gehoord door alles behalve de mens(heid), en als hij het zou horen, zou hij bewusteloos vallen.” (Sahieh al-Boekhari 1316).

Goede daad schenken
Het schenken van de beloningen van een goede daad aan iemand anders is een goede daad die men kan doen voor iemand. De Profeet (vrede zij met hem) zei: “Als iemand overlijdt dan stoppen zijn goede daden behalve drie: voortdurende liefdadigheid (Sadaqah Djariyah), nuttige kennis en een rechtschapen zoon die smeekbede voor hem verricht.” (Sahieh Moeslim 1631). 

In een andere hadith: “De moeder van Sa`d bin ‘Ubada overleed in zijn afwezigheid. Hij zei: “O Boodschapper van Allah (vzmh)! Mijn moeder is overleden terwijl ik er niet was; zal het enig voordeel voor haar opleveren als ik namens haar Sadaqa geef?” De Profeet (vzmh) antwoordde: “Ja.” “Ik maak jou tot getuige dat ik mijn tuin genaamd Al-Makhraf als liefdadigheid namens haar heb geschonken.” (Sahieh al-Boekhari, 2756).

KORAN RECITATIE BELONING SCHENKEN
Korte antwoord
Er is meningsverschil over de kwestie van het doneren van de beloningen van het reciteren van de Koran aan een overleden moslim. De meerderheid van de geleerden staan dit toe. Zij zijn van mening dat wanneer je de Koran reciteert met de intentie dat de beloning ervan voor de overledene is, de beloning toegeschreven zal worden aan de overledene als Sadaqah (liefdadigheid). 

Uitgebreidere antwoord
Grote geleerden zoals Imam Ahmed, Imam Abu Hanifa, Ibn Qudamah, Ibn al-Qayyim, Ibn Taymiyyah, Imam al-Qurtubi, Ibn Abidin, Ahmed al-Dardir, Al-Buhuti, Ibn Rushd en latere geleerden van de Shaafi’i, Maliki en Hanafi wetscholen staan dit toe. Imam Ahmed heeft gezegd: “Alle daden van vroomheid komen bij de dode als zij voor hem bestemd zijn“. Ibn Taymiyyah heeft gezegd in zijn Madjmoe’ al-Fatawa: “…als iemand de Koran leest met oprechtheid en de beloning daarvan schenkt aan de overledene, komt dit ten goede aan hem, en Allah weet het het beste.” (Ibn Taymiyyah, Madjmoe’ al-Fatawa, vol.24, p.300 | Al-Mughni, Ibn Qudamah – De Begrafenisrituelen in de islam, 2007, p.130).

Imam al-Shaafi’i en Imam Malik waren van mening dat de recitatie van de Koran niet de overledene bereikt. Imam al-Shaafi’i zegt in zijn Kitab al-Umm dat de geschonken goede daden de overledene niet bereiken behalve de verplichte zaken (zoals verplichte Hadj), Sadaqah, vergiffenis vragen en smeekbede (dua). Imam al-Nawawi schrijft in zijn Sharh Sahieh Moeslim dat de welbekende mening van de Shaafi’i wetschool is dat de Koran recitatie voor de overledene hem niet bereikt. Imam Ahmed ibn Hanbal en een groep Shaafi’i geleerden zijn van mening dat het hen wel bereikt. De dominante mening van de hedendaagse Shaafi’i geleerden is dat het toegestaan is (Ibn Qudamah, Al-Mughni vol.2 (1968), p.423 | Imam Al-Nawawi, Sharh Sahieh Moeslim, vol.7, p.90)

Koran reciteren voor een stervende of overledene
Er is een hadith waarin de Profeet (vrede zij met hem) zei: “Reciteer Surah Ya-Sin bij degenen die stervende zijn.” (Sunan Abu Dawud 3121). Sommige geleerden verklaarden deze hadith als Da’ief (zwak) en anderen als Hasan (goed). Daarnaast zijn sommige geleerden van mening dat deze hadith alleen van toepassing is voor iemand die stervende is en dat het reciteren ervan na het overlijden afgeraden is. Andere geleerden zijn van mening dat het ook na het overlijden gereciteerd kan worden (Fiqh al-Sunnah, vol.4, p.17-18).

De meerderheid van geleerden beschouwt het reciteren ervan voor een stervende als iets wat aangeraden is (Mustahab). Imam Ahmed benoemd in zijn Musnad een Sahabi (Ghudayf ibn al-Harith) die stervende was en vroeg aan de aanwezigen of er iemand was die Soerah Yaa-Sin kan reciteren waarna iemand het reciteerde voor hem en hij kwam te overlijden tijdens de recitatie. Imam Ahmed vermeldt dat de geleerden zeiden dat wanneer het (Soerah Yaa-Sin) wordt gereciteerd in aanwezigheid van iemand die stervende is, het de pijn van de dood verzacht (Ibn Qudamah, Al-Mughni vol.2 (1968), p.335).

Raadpleeg jouw geleerde of imam voor verdere informatie, duidelijkheid en begeleiding omtrent hetgeen je dient te volgen.

(Bronnen: Ibn Qudamah, Al-Mughni vol.2 (1968), p.335, p.423-424 | Fiqh al-Sunnah, vol.4, p.17-18, p.86-87 | Ibn Taymiyyah, Madjmoe’ al-Fatawa, vol.24, p.300 | Imam Al-Nawawi, Sharh Sahieh Moeslim, vol.7, p.90 | De Begrafenisrituelen in de Islam, 2007, p.130-131)

Collectieve verplichting
De rituele dodenwassing is een collectieve verplichting. Indien er leden van een moslimgemeenschap zijn die dit doen, dan vervalt de verplichting voor de rest van de moslimgemeenschap. 

Wat betreft degene die dit mogen doen, dat zijn degenen die de kennis in huis hebben om dit te doen en betrouwbaar zijn. Indien er niemand is die dit kan doen, dan is het verplicht voor iemand om dit te leren zodat de collectieve plicht uitgevoerd kan worden.

Op welke personen mag je de dodenwassing uitvoeren?
De regel is dat mannen alleen mannen mogen bewassen en vrouwen alleen vrouwen mogen bewassen. De geleerden geven aan dat echtgenoten (huwelijkspartners) elkaar ook mogen bewassen. Alleen volgens de Hanafi wetschool mogen echtgenoten elkaar niet bewassen na het overlijden van één van de partners.

De meerderheid van de geleerden en wetscholen staan dit uiteraard wel toe op basis van een aantal hadiths waarin de Profeet (vzmh) aangaf dat hij ‘Aishaa (ra) zou bewassen indien zij eerder zou komen te overlijden dan hem (Ibn Majah, hadith 1456). In een andere overlevering staat dat Fatima (ra), de dochter van de Profeet (vzmh), kenbaar maakte dat zij wilde dat haar echtgenoot Ali (ra) haar zou bewassen indien zij kwam te overlijden (Fiqh al-Sunnah, vol.4, p.31-32).

Bijzondere gevallen
Verschillende geleerden zoals Imam Ahmed, Ibn al-Mundhir en Ibn Qudamah hebben aangegeven dat een vrouw het lichaam van een kleine jongen mag bewassen. Imam Ahmed geeft aan dat de maximum leeftijd zeven jaar is en Imam al-Awza’i zegt tot vier of vijf jaar oud (Ibn Qudamah, Al-Mughni vol.2 (1968), p.492 | Fiqh al-Sunnah, vol.4, p.32).

De wassing voor een Mahram van het ander geslacht
Mag je de dodenwassing doen voor jouw ouders, vader, moeder, broer of zus? Verschillende geleerden zoals Imam Malik, Imam Ahmed en Hassan al-Basri hebben aangegeven dat in een noodsituatie, waar er geen wassers van hetzelfde geslacht beschikbaar zijn, het dan uit nood toegestaan is om jouw Mahram te bewassen. Imam Ahmed kreeg de vraag of een man zijn zus mag bewassen waarna Imam Ahmed aangaf dat mocht iemand in zo een noodsituatie terecht komen, het dan niet op de normale wijze mag gedaan worden. “Hij dient haar dan te bewassen met haar kleren aan en water over haar heen te gieten“. Om te concluderen is het antwoord op deze vraag; nee, behalve in een uitzonderlijke noodsituatie. (Ibn Qudamah, Al-Mughni vol.2 (1968), p.391)